ارگ کریم خانی

این سازه ی باشکوه ، یکی از دیدنی های شهر شیراز است که هر کس در سفر به شیراز ، آن را نبیند ، قطعاً سفر ناقصی خواهد داشت . کریم خان زند ، سرزنجیره ی خاندان زند است که در سال 1180 کوچی ماهی ، شیراز را پایتخت خود ، قرار داد و در این شهر به ساختن سازه های حکومتی و عامّ المنفعه پرداخت . ارگ کریم خانی از بزرگ ترین سازه های دوره ی زندیّه است که با گستره ی 12800 متر مربّع و زیرسازه ای در حدود 4000 متر مربّع در مجموعه ی زندیّه ، ساخته شده است . نمای بیرونی این سازه ، آجرکاری است و بلندی دیوارهای کنگره دار بیرونی آن ، 12 متر است که در هر گوشه ، یک برج 14 متری ، برپا شده است . ورودی ارگ در خاور سازه ، قرار گرفته است و توسّط یک هشتی به فضای درونی ، پیوند می یابد . یک حوض بزرگ با سمت خاوری باختری در میان این حیاط ، قرار گرفته است . در سه سوی آن ، سه ایوان با اتاق ها و تالارهای بزرگ ، ساخته شده است . فضای درونی تالارها به وسیله ی نقّاشی های زیبا با طرح های اسلیمی و گل و مرغ ، آراسته شده که این نقوش در دوره های پسین به سختی ، آسیب دیده است . در گوشه ی جنوب خاوری ارگ ، یک گرمابه ی خصوصی ، قرار دارد که بدنه و کف سربینه از سنگ مرمر است . سقف گرم خانه بر روی چهار ستون سنگی ، استوار است و آرایه های آهکبری با نقوش اسلیمی در سقف و بدنه ، اجرا شده است . این سازه در تاریخ 14 / 03 / 1351 به شماره ی 918 در سیاهه ی آثار مردمی ایران به ثبت رسیده و در دهه های پیش برای ویژه سازی به گنجینه به گونه ی گسترده ای ، بازسازی شده است .

گرمابه ی ارگ

گرمابه ی ارگ از دو بخش سربینه و گرم خانه ، تشکیل شده که مورد بهره برداری کریم خان زند و خانواده ی وی بوده است .

بینه :

فضای بینه به عنوان محلّ رختکن و کفشکن ، مورد بهره برداری قرار میگرفته است و دربردارنده ی سکّویی با سنگ مرمر خوش تراش در اطراف میباشد . بخش زیرین سکّو به عنوان کفشکن و بخش بالایی به عنوان رختکن ، مورد بهره گیری بوده است . در بخش مرکزی بینه ، حوض سنگی مدوّر بوده است که میانه ی آن را فوّاره ای ، قرار داده اند . روی بدنه ی دیوار در بخش درونی بینه با نقوشی به گونه ی آهکبری با طرح هایی مانند شکارگاه گیاهی و جانوری ، آراسته اند .

گرم خانه :

فضائی است که در پایان آن ، بخش انباره ، ساخته شده و دربردارنده ی سه بخش آب گرم ، ولرم و سرد بوده است . در زیر بخش مرکزی انباره ، فضائی سوراخ مانند ، تعبیه گردیده که به آن ، اصطلاحاً تون گرمابه میگویند . در این بخش ، خار و خاشاک ، گردآوری میشده و از راه آتش زدن آن ها ، آتشگاهی برای گرم نمودن آب دیگی مسی که روی آن ، قرار میداده اند ، فراهم مینمودند . در بخش زیرین تون گرمابه ، راهی پیوندی به سوی گرم خانه ، تعبیه نموده اند که از آن راه ، گرمای ایجادشده در بخش آتشگاه به سوی رویه ی گرم خانه ، منتقل میشده تا بدین راه ، همیشه محیط گرم خانه را گرم نگه دارند . به این راهرو ، اصطلاحاً گربه رو میگویند . معماران سنّتی چیره دست ، گوشه های گرم خانه را گونه ای طرّاحی نموده اند که بازتاب صدا به وجود آید و با صدازدن از آن بخش ها ، بخش بینه نیز متوجّه نیازهای کسان درون گرم خانه میگردیده . ستون های تعبیه شده از سنگ یک پارچه با طرح مارپیچ و سنگ فرش مرمرین یشمی رنگ خوش تراش و هم چنین نقوش آهکبری بر بدنه ی دیوار نیز از ویژگی های ذوق هنری معماران سنّتی زمان زندیّه به شمار میآید . نورگیرهای تعبیه شده در سقف گرمابه هم اندیشمندانه ، اجرا گردیده و راهروی میان بینه و گرم خانه نیز با شیبی اندیشمندانه ، طرّاحی شده که هنگام بیرون آمدن از بخش گرم خانه به سوی بینه به آهستگی حرکت کنیم تا فوراً به سوی هوای سرد نرویم و برعکس از سوی بینه به سرعت به سوی گرم خانه ، حرکت کنیم تا دچار سرماخوردگی و بیماری نشویم . لازم به یادآوری است که این سازه ، توسّط استادکاران و معماران برجسته ی اداره ی کلّ میراث فرهنگی پارس ، بازسازی گردیده است .

ورودی این مجموعه ، 3000 تومان میباشد .

آسیب های سقف