تهران گردی

تهران گردی

1 )) کوچه های آشتی کنان

یکی از جاهای جالب در شهرهای قدیمی ایران ، کوچه هایی هستند که به دلایلی به کوچه های آشتی کنان ، نامدار شده اند ؛ از جمله در بافت قدیمی شهر یزد و محله های قدیمی تهران ، میتوان این کوچه ها را یافت .

از آن جا که این کوچه ها ، تنگ و باریک بوده اند و بسیار پیش میآمده که کسانی که با یک دیگر ، قهر بوده و یا با هم دیگر ، مشکلی داشته اند ، به ناچار و هنگام گذر از این کوچه ها ، چشم شان به چشم یک دیگر میافتاده و مجبور به کمینه یک نگاه و چه بسا فرستادن درود و یا پاسخ بدان میشده اند و همین امر ، باعث کم شدن تیرگی ها و تشویق آنان به روابط مستحکم و پایدار میشده است .

در این سفر تهران گردی به دو تا از این کوچه ها ، سر زدیم ؛ یکی در محله ی خاوران و دیگری در محله ی گذر بالای دولاب .

شوربختانه به دلیل ساخت و سازهای گسترده و عقب نشینی ها ، شکل و شمایل هر دو کوچه ، کمابیش از حالت آشتی کنان به درآمده اند ؛

اگرچه کوچه ی ارباب تقی در محله ی خاوران ، نزدیکی و همانندی بیش تری به کوچه های آشتی کنان دارد .

نشانی کوچه ی ارباب تقی : محله ی خاوران ؛ کوچه ی خنجری ؛ کوچه ی ارباب تقی

نشانی کوچه ی بادیم لو : محله ی گذر بالای دولاب ؛ گذر حاج کدخدا ؛ گذر مسجد تکیه چال ؛ کوچه ی بادیم لو

آن چه که این کوچه ها را از دیگر کوچه های تهران ، متمایز میسازد ، خاطرات بسیاریست که ساکنان این کوچه ها و دیوارهای آن ها از گذر کسان در درازای تاریخ از آن ها دارند .

در کوچه ی ارباب تقی ، گاهی دیوارها ، آن اندازه به یک دیگر نزدیکند که گویا در حال سخن گفتن با هم دیگر هستند .

2 )) خانه ی مدرس

خانه گنجینه ی مدرس که جای زندگی وی و رخدادهای تاثیرگذار در تاریخ معاصر ایران به شمار میآید ، پس از رها ماندن در زمانی دراز ، در سال 1393 ، توسط حاج علی اکبر انصاری دانسفهانی به عنوان خانه گنجینه ی مدرس و دارالقرآن ، بازسازی گردید .

در سال هایی که این سازه ، رها شده بود ، بخش هایی از آن ، ویران و دچار آسیب های بسیاری گردیده بود ؛ اما بر پایه ی شواهد و مستندات مانده ، بازسازی آن سازگار با طرح نخستین و با هدف نگه داشت اصالت ، انجام شد .

از جمله ی آن ، میتوان به نگه داشت الگوی معماری در همه ی فضاهای بیرونی و اندرونی آن و مصالح به کار رفته ، اشاره کرد .

از آفرینشگری های به کار رفته در بازسازی این سازه ، میتوان به بهره گیری از سامانه ی سازه ای پیش رفته با هدف مسقف نمودن حیاط مرکزی با توجه به کاربری در نظر گرفته شده برای آن ، اشاره کرد که بدون دخالت و آسیب در سازه ی اصلی و سیمای حیاط مرکزی ، انجام شده است .

این سازه که در دوره ی قاجار و بر پایه ی الگوی معماری سنتی ایران ، ساخته شده است ، دارای اجزای گوناگونی است که دربردارنده ی سه حیاط مرکزی ، اتاق ها ، راهروها ، آب انبار ، آشپزخانه ، حوض خانه ، سه درب ورودی و جز آن ها میباشد .

از آن جا که این خانه ، نه تنها جایگاه زندگی مدرس بوده بلکه جایگاه کارکردهای گسترده ی اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی وی نیز بوده است .

بنا بر این ، خانه از فضاهای اندرونی و بیرونی ، بهره میبرده که دربردارنده ی یک بخش اندرونی که جایگاه سکونت ساکنین خانه و دو بخش بیرونی متشکل از فضاهای تدریس و تفسیر و هم چنین فضاهایی برای دیدارهای مردمی و دیدار با مردان میباشد .

به این گونه که چیدمان فضائی عناصر معماری آن به گونه ایست که فضاهای گوناگون به روشی در اطراف سه حیاط مرکزی ، جانمایی شده اند که در عین نگه داشت استقلال فضائی و محرمیت ، با سائر بخش های دیگر نیز پیوند و دسترسی دارند ؛

یعنی با وجود این که برای بخش های اندرونی و بیرونی ، ورودی های جداگانه هست ؛ ولی پیوند سه بخش کلی خانه ، توسط حیاط مرکزی ، نگه داشته شده است .

این خانه ، دارای آرایه های آجری ساده دربردارنده ی قطاربندی و آجرکاری بالای برخی سردرها میباشد و نیز هر سه حیاط مرکزی ، دارای حوض بوده که پس از بازسازی سازه نیز نگاه داشته شده است .

بنیاد مدرس شناسی از جمله بخش های دیگر این خانه گنجینه میباشد که جایگاه نگه داری مستندات ناب ، کتاب ها  ، نوشتارها ، پایان نامه و .. پیرامون مدرس بوده که در خدمت پژوهشگران و علاقه مندان میباشد .

از شخصیت مدرس ، حتا همان زمان ها که به روحانیت ، ارادت داشتم ، خوشم نمی آمد .

همیشه چهره ای تکیده با لباس هایی گله گشاد و مندرس و اندیشه هایی عبوس درباره ی جمهوری و مشروطیت از او در ذهنم ، نقش بسته بود که البته خیلی هم از واقع ، دور نبود .

خانه ی مدرس که امروزه به گنجینه ای بزرگ و زیبا ، تبدیل شده است در محله ی عودلاجان یا همان محله ی پیشوازاده یحیا ، قرار گرفته است . بلیط بازدید آن ، 50 هزار ریال است .

خانه ایست بزرگ که به گونه ای زیبا ، بازسازی شده است . پس از ورود از در و گذر از یک راهروی کوچک ، وارد یک حیاط کوچک شده و سپس در رو به روی مان ، حیاط اصلی و بزرگ را میبنیم که در سه سویش ، اتاق هایی ، قرار گرفته اند .

در یک سمت حیاط که هیچ اتاقی نیست با برپایی نمونک هایی از مدرس و بازسازی صحنه ی تریبون مجلس شورا ، به هنرنمایی پرداخته اند . زیرزمین های اطراف نیز هر یک به کاری ، ویژه شده اند ؛

یکی شده است جایی برای فروش کتاب و دستاوردهای فرهنگی دیگر و دیگری ، شربت خانه شده است که در آن ، میتوان نوشیدنی های خوش مزه و سنتی را چشید . حوض پیروزه ای رنگی نیز در کناره ی حیاط ، جلوه گری میکند .

هم چنین بریده هایی از روزنامه های آن دوره را میتوان دید که به چاپ نوشتارهایی درباره ی مدرس و مجلس پرداخته بوده اند .

میرحسین سفر در شربت خانه

اتاق های خانه ، هر یک به کاری ، ویژه شده بوده اند که با نصب تابلو برای بازدیدکنندگان ، روشنگری شده است ؛

برای نمونه ، یکی از اتاق های بزرگ به دیدارهای مدرس با سفرا و نمایندگان سائر کشورها ، نمایندگان مجلس شورای مردمی و شخصیت ها و گروه های مردمی ، ویژه شده است .

امروزه در این اتاق با به نمایش گذاشتن آثار هنری عهدهای تاریخی ایران ، چشم ها را مینوازند .

در اتاق های دیگر ، میتوان دست نوشته هایی از مدرس را با امضای وی ؛ تصاویری از برخی روحانیون برجسته ؛ تندیس بزرگی از مدرس ؛ بخشی از پرونده ی کارکنانی مستوفیان ، یکی از کشندگان مدرس ؛ تمبرها و اســکناس های منقوش به تصویر وی و کوتاهه ای از زندگی مدرس را به دید نشست .

تالار اصلی ، جایگاه زندگی روزانه ی مدرس بوده است . بخشی از اتاق ها را نیز به گالری دوم ، ویژه ساخته اند که به تصاویر و مطالب هم پیوند با مدرس و انقلاب اسلامی ، میپردازد .

3 )) خانه ی فرهنگ پیشوازاده یحیا

ما ، بچه های دهه ی شست ، اگرچه در مجموع روزگار پرتلاطم و سختی را گذرانده ایم ولی همین روزگار ، خاطرات بسیار زیبا و ماندگاری را برای مان ، رقم زده است .

سریال گیرا و پربیننده ی پدرسالار ، یکی از گران بهاترین این خاطرات است . کارگردان این سریال و چند هنرپیشه اش ، از پیش ما رفته اند ؛ ولی خانه ی پدرسالار ، هم چنان پا بر جاست و با ما ، سخن میگوید .

این خانه که در محله ی پیشوازاده یحیا ( عودلاجان ) ، قرار دارد ، تبدیل به خانه ی فرهنگ این محله شده و روزهای تعطیل ، بسته است ؛ ولی از پشت در بزرگ فلزی آن ، میتوان خانه را به دید نشست .

اتاق اسدالاه خان را دید و صدای گام های استوارش را که بر زمین خانه ، کوبیده میشوند ، شنید . اتاق کوچک آذر ، عروس دردانه ولی جسور اسدالاه هم چشم ها را به سمت خود میکشد .

حیاط زیبا اگرچه حوض بزرگ خود را از دست داده ولی هنوز هم دیدنیست .

یاد هنرپیشگان از دست رفته حمیده خیرآبادی ، خسرو شجاع زاده ، جمیله ی شیخی و جعفر بزرگی و هم چنین کارگردان نازنین ، اکبر خواجویی را گرامی میداریم .

یادتان جاویدان

خانه ی پدرسالار در این کوچه ، واقع شده است .