گنبد سلطانیّه

امروز را در یک هوای سرد بارانی ، رهسپار استان زنجان میشویم تا از غار گلیجک و گنبد سلطانیّه ، بازدید داشته باشیم . وقتی به زنجان میرسیم ، هوا ، بسیار سردتر از قزوین است ؛ تا آن جا که حتّی در لحظاتی ، شاهد بارش برف هستیم . با همراهی دوستان خوب راهنمای طبیعتگردی به سوی منطقه ای که غار گلیجک در آن جاست ، میرویم ؛ منطقه ای که با برف ، سپیدپوش شده است . لباس ها را پوشیده ؛ تجهیزات را برداشته و به سوی غار میرویم ؛ امّا هر چه میگردیم ، غار را پیدا نمیکنیم . هوا ، به سختی سرد و برفی شده است ؛ چه بسا که دهانه ی این غار با برف ، پوشیده شده باشد . آقایان اکبر محمّدی ، فرهاد عسکری و امیربهادر خلخالی ، ما را در این کند و کاو غاریابی ، همراهی کردند . پس از صرف ناهار در زنجان به سوی گنبد سلطانیّه میرویم .

ارگ تاریخی سلطانیّه ، بزرگ ترین ارگ برجای مانده از دوره ی ایلخانیست که با سنگ های تراشیده ، ساخته شده است و الگوی گسترش شهر سلطانیّه به شمار میآید . پلان ارگ ، چهارگوش در ابعاد 295 در 314 متر است . بر پایه ی بن مایه های تاریخی ، ارغون ، شاه ایلخانی ، دستور داد ارگ در میانه ی شهر ، از سنگ تراشیده ی سبز ، ساخته شود . اولجایتو ، کار نیمه ی پدر را به پایان رساند . ارگ ، دربردارنده ی 16 برج و 2 دروازه در بخش های شمال و جنوب است . پهنای دیوارهای ارگ به اندازه ای بود که چهار سوار به آسانی میتوانستند در کنار هم بر روی آن ، حرکت کنند . بلندای آن در حدود ده متر ، بیان شده است . بالای برج و باروی ارگ به شکل کنگره دار بود . پیرامون ارگ را کنده ، میبست .

درون ارگ ، سازه های حکومتی و ساختمان های پرشمار و در بخش جنوب باختری ارگ ، آرامگاه شاه محمّد خدابنده ( مجموعه ی ابواب البر ) ، ساخته شد .

ساختمان کهن گرمابه ی سالار

گرمابه ی کهن سالار در بر شمالی گنبد سلطانیّه ، قرار گرفته است . این سازه ، متعلّق به پایان دوره ی قاجار بوده و تا حدود 20 سال پیش ، دائر و مورد بهره برداری اهالی قرار میگرفته است و پس از جدّی شدن مسأله ی پاکسازی محوّطه ی ارگ سلطانیّه به مرور ، کارایی پیشین خود را از دست میدهد . مصالح اصلی به کاررفته در آن ، سنگ ، ملاط و آجر میباشد که در پی ، از سنگ و ملاط ، بهره برده شده و بخش های دیگر سازه ، بیش تر از آجر میباشد . با توجّه به بی بهره بودن سازه و عدم رسیدگی مناسب در گذشته ، بخش اصلی سازه در معرض فروپاشی و ریزش بود که سازمان میراث فرهنگی برای جلوگیری از ریزش و هم چنین برای نگه داشت سازه ، کارهای بازسازی خود را از سال 1372 به گونه ی جدّی ، آغاز نموده و همینک به عنوان چای خانه ی سنّتی از آن ، بهره گرفته میشود و به عنوان گوشه ای از مجموعه ی تاریخی ارگ سلطانیّه ( به عنوان پیوست های دوره های پسین ) ، به شماره ی 166 در سیاهه ی آثار مردمی ایران به ثبت رسیده است .