روستای نو ده

1 )) روستای نو ده در استان قزوین ، شهرستان آبیک ، دهستان کوه پایه ی باختری ، قرار گرفته است و از قزوین ، 39 کیلومتر و 45 دقیقه ، فاصله دارد و برای دست رسی به آن از راه کهن قزوین ـ کرج و پس از گذشتن از بیدستان و شریف آباد ، باید وارد روستای کوندج شد ، راه را پی گرفت و از روستاهای انجیلاق و شکرناب نیز گذشت .

دورنمای روستای نو ده

  2 )) در روستای نو ده ، جناب آقای بابایی از هموندان روستا ، میزبان و راهنمای ما هستند . در آغاز در یک خانه ی روستایی زیبا مینشینیم و به صحبت های ایشان و آقایان شیخی و قاسمی ، گوش فرا میدهیم :

خانه ی روستایی محلّ اقامت ما

  روستای نو ده ، سال های گذشته در جای دیگری ، قرار داشته که بدان جا ، کهن ده میگفتند ؛ پس ترها به علّتی ناروشن از جمله زمین لرزه یا خشک سالی سخت ، دگرجایی شده و به جای کنونی آمده است ؛ بدین مناسبت به آن ، نام نو ده ( در برابر کهن ده ) را داده اند .

3 )) جمعیّت روستا ، حدود 800 نفر میباشد که البتّه همیشگی نیستند و برای زندگی به شهرها ، کوچ میکنند که این امر به خاطر نبود امکانات بسنده و سختی زندگی در روستاست ؛ البتّه از اواخر بهار تا پایان تابستان ، اهالی ، کوشش میکنند که به روستای شان برگردند .

4 )) کار اهالی روستا ، بیش تر کشاورزی ، دام داری و باغ داری میباشد . البتّه امروزه ، کشاورزی به دلیل کم آبی ، کم تر شده و مردم ، بیش تر به باغداری ، روی آورده اند . باغات روستا ، دور تا دور آن را فراگرفته اند . فرآورده های باغی روستا ، عبارتند از : گیلاس ، انگور ، گردو ، بادام و سماق .

سماق

  5 )) آب روستا از رودخانه ی پایین دست ، چاه های کنده شده و چشمه های اطراف ، فراهم میشود ؛ یکی از چشمه ها را که در نزدیکی گورستان روستاست ، میبینیم .

6 )) این روستا به دلیل جمعیّت کم ، دهیار ندارد و دارای شورای روستاست که هموندان آن ، آقایان قاسمی ، طالبی و بابایی میباشند .

7 )) نام های خانوادگی رائج این روستا ، عبارتند از : شیخی ، بابایی ، قاسمی ، یوسفی ، مردانی ، مرادی و ببرازی که سه تای نخست ، بیش ترین گستردگی را دارند .

8 )) تعزیه خوانی این روستا ، بسیار نامدار میباشد ؛ تا آن جا که یکی از تعزیه خوانان این روستا به نام آقای علاء الدّین قاسمی که همینک ، حدود 60 سال دارد در فیلم شب دهم به تعزیه خوانی پرداخت . دیگر تعزیه خوانان روستا ، آقایان قهرمان یوسفی ، علی یار یوسفی ، علی جان یوسفی ، سلیم یوسفی و تقی یوسفی میباشند .

9 )) از بازی های محلّی روستا ، میتوان به آنی مانی ، الک دولک ، مات مات و سه قاپ ، اشاره کرد که امروزه از رونق افتاده اند .

10 )) گورستان روستا که پر است از سنگ گورهای کهن و کنده کاری شده در تپّه ای در کنار روستا ، واقع شده است . دو آرامگاه برای دو جان باخته ی جنگ نیز در این گورستان هست .

  11 )) این روستا ، مدرسه ندارد .

12 )) روستا ، دارای مسجدی است که بر روی سازه ی کهن مسجد قدیمی ، ساخته شده است و کاملاً نوساز میباشد . این مسجد ، بزرگ است و دارای آشپزخانه و حیاط هم میباشد . یک منبر چوبی قدیمی نیز در چای خانه ی مسجد هست .

13 )) مردم روستا از قوم تات و تات زبان میباشند . برخی از واژگان این مردم ، عبارتند از :

زالزالک = کَری ؛ زالزالک قرمز = گِچ ؛ واش = علوفه ی خشک ؛ تمشک : بوتک ؛ کاردهایی برای ریزکردن علوفه ی خشک : واش بِنجَن ؛ اَنجا : یونجه ؛ دانه ی درخت گیلاس : بولالی

زالزالک ( کَری )

بولالی

  14 )) مردم نو ده ، خود را دارای فرهنگی نزدیک فرهنگ مردم طالقان میدانند ؛ روستاهای اطراف این روستا ، شکرناب ، چناسک ، غریب مزرعه و یونس آباد هستند و نزدیک ترین روستای طالقان بدین جا ، انگه میباشد .

15 )) برخی از مناطق و کشتزارهای این روستا ، عبارتند از :

صافه درّه ( جایی از رودخانه که دارای آبی گوارا و صاف بوده است ) ؛ تیله درّه ( جایی از رودخانه که دارای آبی گل آلود بوده است . ) ؛ دشت لاکشان ( منطقه ای در بالای روستا که با سنگ های آن جا ، لاک ( تشت های امروزی ) ، درست میکرده اند . ) ؛ انجازار ( یونجه زار ) ؛ خرسه درّه ( منطقه ای که سنگ آن ، همانند خرس بوده است . ) ؛ کوکاره ؛ کمرسر ؛ ده درّه ( منطقه ای با ده درّه ی کوچک ) ؛ درخت سه گوشادار ؛ درخت عسلدار ؛ درخت اربابدار

16 )) در نزدیکی روستا ، سازه ی پیشوازاده ای هست به نام عدنان که بر روی کوهی به همین نام ، قرار گرفته است ؛ بدین پیشوازاده ، چهار تن سبزه پوش هم میگویند . آقای شیخی ، درخت نامه و اسنادی دست نویس را که هم پیوند با این پیشوازاده میباشند برای دیدن ما میآورد ؛ شوربختانه از آن جا که رفتن به این پیشوازاده ، زمان زیادی میخواهد ، بازدید از آن را به وقت دیگری ، موکول میکنیم .

  17 )) در حال چرخ زدن در اطراف روستا هستیم که خاکی را به ما ، نشان میدهند که بدان ، شیره گل میگویند ؛ خاکی است که آن را در آب انگور میریخته اند تا از آن ، شیره ، به دست بیاورند .

18 )) هم چنین اهالی در گذشته های دور ، سنگی را که توسّط ذغال ، داغش کرده بودند در شیر میگذاشتند تا شیر بدان وسیله ، داغ شود ؛ یعنی شیر را مستقیما با گرمای آتش ، گرم نمیکردند ؛ بدان شیر میگفتند : شیر پت

19 )) از خانه های قدیمی زیادی درون روستا ، دیدن میکنیم ؛ به خانه ی مش شمسی هم که پیرزنی است نابینا ، سر میزنیم ؛ او در گذشته ، با سنگ آسیابی که هنوز هم آن را دارد به آسیاب کردن دانه های گیاهی و فراهم کردن آرد برای اهالی میپرداخته است .

مش شمسی دوست داشتنی

سنگ آسیاب مش شمسی

یک در چوبی کهن

یک خانه ی کهن ویران شده

پنجره ی مشبّک چوبی

یک خانه ی قدیمی

  20 )) از ساخته های دستی روستاییان ، موفّق به دیدن اسپند میشویم ؛ آرایه ای بسیار زیبا که از دانه های اسپند و خرده پارچه های رنگارنگ ، تشکیل شده و به عنوان آویز از آن ها ، بهره برده میشود .

آویز زیبای اسپند

  هم چنین زیر پای مان ، قالی ای است دستباف و بسیار زییا که مادر خانه ، خود ، آن را بافته است .

21 )) در پایان روستاگردی ، ناهار خوش مزه ای را نیز در یک خانه ی روستایی زیبا ، صرف میکنیم .

سفره ی ناهار

من در خانه ی روستایی

اهالی روستا و ما

آقایان قاسمی ، بابایی و شیخی با ما

پس از درج مطلب هم پیوند با روستای نو ده در این سایت ، سرکار بانو قاسمی از فعّالان عرصه ی میراث فرهنگی و کارمند پیشین میراث فرهنگی مرکز که همینک ، مدیریّت کارگروه صنایع دستی مرکز توسعه ی راهبردی میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ملل را بر عهده دارند ، طیّ تماسّی ، بخشی از پژوهش های خود درباره ی روستای نو ده را در اختیار این جانب گذاشتند ؛ از روی وظیفه ، کوتاه شده ای از مطالب ایشان را در سایت ، قرار میدهم :

کهنای روستای نو ده به بیش از 350 سال پیش می رسد ؛ نظر به جای پیشین روستا که در کوه لاکشان ( لاک تراشان ) بوده و اسناد آن در کتاب های هم پیوند با راه ابریشم و راه شاهی ، موجود است ، مردم این منطقه ، بیش تر به داد و ستد لاکی ( لوازم چوبی تراشیده شده با دست ) و گلیم ( به ویژه کهنه گلیم و گلیم پشمی ) در مهمان سرای کوندج که کمی با این روستا ، فاصله دارد و بر سر راه اصلی قزوین به تهران میباشد ، میپرداخته اند .

لباس های روستایی ، دربردارنده ی دامنی پرچین و کوتاه به سبک قجری ، شلواری گشاد و پیراهنی بلند با جلیقه ای دربردارنده ی پول دوزی های سنّتی است که بسته به جایگاه زنان و سنّ شان ، تفاوت داشته . لباس مردان نیز شلوار گشاد ، کلاه پشمی و جلیقه ای کوتاه بوده است .

نو ده قهپایه ( کوه پایه ) ، هنگامی شکل گرفت که با یک زمین لرزه ی سخت ، دامنه ی کوه ها و بلندی های لاک تراشان ، ویران و دچار آتش سوزی شد . در نتیجه به پای درختی نامدار در پای کوه آمدند و به دلیل هستی چشمه های خوب و موقعیّت مناسب با گرد هم آمدن طوائف لاک تراشان و نیز کوچندگانی از دشت قزوین به این بخش که سرزمینی حاصلخیز بوده ، ده نو ، ساخته شد که به آن ، نو ده ، گفته میشود .

خوراک های محلّی نو ده :

دگماج ( دولماج ) ؛ دوآش ( آش دوغ با غاریاغی ) ؛ آتک پلو ؛ شربه پلو ؛ چندر آش ( آش چغندر ) ؛ تره کوکو ( کوکویی با تره ی محلّی ) ؛ کلجوش ( کالجوش ) ؛ آب گوشت ؛ کال پیله ( خوراک لوبیا سبز تازه ) ؛ بورانی نسا ( بورانی دندان نسای محلّی یا همان خرفه با ماست )

جاهای دیدنی روستا :

لاک تراشان ( جایگاه سکونت کهن و دارای گورهای گبری ) ؛ چفتادرّه ( درّه ای که درون آن ، تنها انگور چفته ای ، کاشته میشود . ) ؛ سکّوزمین ( سراشیبی رو به روی روستا که شماری از داغه های طوایف پیشین کوچنده و دامدار در آن ، مشهود است . ) ؛ قدمگاه 5 تن سبزپوشان که معتقدند مهدی با 4 تن از یارانش از آن جا ، گذر داشته و از دیده ها ، پنهان شده .

این روستا ، دیرینه ی بسیار بالایی در پزشکی سنّتی ، نوشتار ، جرّاحی های کوچک و دانش دارد . چنان چه در پزشکی سنّتی و گیاهان درمانی ، بیش تر اهالی ، شناخت دارند و نوشتن و دانش در میان مردان روستا که نامدار و ملقّب به ملّا میشدند ، بسیار به چشم میخورد . در پزشکی ، جرّاحی های کوچک و سرپایی و مامایی ، زنده یاد عبدالله قاسمی و همسر زنده یادش ، نه تنها در روستا بلکه در روستاهای اطراف نیز ، نامدار و زبانزد بودند .

آیین های سنّتی :

آیین نامگذاری ؛ دهه بران ؛ گهواره سری ( بردن پیشکشی و قند برای نوزاد ) ؛ ختنه سوران ؛ نامزدی و بله بران ؛ عقد ؛ حنابندان ؛ عروسی ( زلف بران ، حمّام بران ، چارقت بران ، کمربندان ، ناز زنی ، پول زنان ، عروس بران ، جهاز بران ) ؛ ختم و دیدار از بیماران ؛ اعیاد ؛ مراسم مذهبی 21 رمضان ؛ درگذشت و جز آن ها و مهم ترین مراسم ، عاشوراست که بسیار مفصّل برگزار میشود .

گیاهان درمانی اطراف روستا :

چای کوهی ، سماق ، گل ختمی ، شورک ، آتک ، ریواس ، گون ، اسطخدوس ، ترشک ، پونه ی کوهی ، آویشن ، کاکوتی ، بابا آدم ، خارخارک ، خاک شیر ، اسپند ، تیخک ، غاریاغی ، شنگ ، یونجه و جز آن ها