تهران گردی کوتاه

با همراهی دو دوست خوبم ، آقایان عنایت و سیف ، برای یک تهران گردی کوتاه و بازدید از سه دیدنی این استان زیبا و تاریخی ، راهی پایتخت شدیم .

1 )) قهوه خانه ی حاج علی درویش

اگرچه یک هفته پیش از آمدن به تهران ، برای به دست آوردن اطمینان از باز بودن این قهوه خانه که برخی ، آن را کوچک ترین قهوه خانه ی ایران میدانند ، به دنبال حاج علی در برگه های مجازی از جمله فیس بوک و اینستاگرام گشتم ولی بدبختانه هیچ شماره ی تلفنی از وی نیافتم ؛ در نتیجه نامطمئن از این که این قهوه خانه در روز آدینه ، باز باشد ، به سمت بازار زیبای تهران رفتیم . قهوه خانه در بازار اصلی و بزرگ تهران ، کنار مسجد عبدالله ، به شماره ی 78 ، واقع شده است . بدبختانه ، قهوه خانه همانند همه ی مغازه های دیگر بازار ، بسته میباشد و ما ، موفَّق به دیدن درون آن نمیشویم .

شاید گستره ی قهوه خانه ، روی هم به 3 متر هم نرسد . بر دیوار قهوه خانه ، نگاره ای از زنده یاد آوینی ، نصب شده و هم چنین منویی جالب توجّه که نگاره ی آن در زیر میآید .

یک تابلوی « و ان یکاد » و یک خطّاطی زیبا از بسم الله الرّحمان الرّحیم نیز دیده میشود . تاریخ بنیانگزاری قهوه خانه به سال 1297 خورشیدی برمیگردد ؛ یعنی نزدیک به سد سال پیش . این قهوه خانه ، ثبت ملّی شده است . هم چنین شماره ی تلفن حاج علی درویش بر تابلوی آن ، دیده میشود : 09121308370

این سروده ی زیبا نیز بر کناره ی تابلوی قهوه خانه ، رخ مینماید :

نقش کردم رخ زیبای تو بر خانه ی دل / خانه ، ویران شد و آن نقش به دیوار بماند

حاج محمّدحسن شمشیری پیش از سال 1297 ، با مبلغ 20 تومان این قهوه خانه را خریداری کرد و مشغول به کار شد . در سال 1297 ، رخداد جنگ جهانی یکم و اوضاع نابسامان اقتضادی ، باعث فقر سخت وی شد و بدهکار گردید ؛ به گونه ای که این مغازه را به گرو گذاشت و به علّت بیماری مالاریا ، خانه نشین شد . پس از لختی ، دوست جوان مردش ، حاج محمّد صالحی از وضع او ، آگاه شد و مبلغ 20 تومان به وی ، وام داد و او ، قهوه خانه ای بزرگ تر در جلوخان مسجد شاه ساخت . پیش از سال 1340 ، حاج علی مبهوتیان نامدار به بهشتی و درویش در این قهوه خانه ، مشغول به کار شدند . ایشان ، قهوه خانه را از حاج محمّدحسین ، خریداری نمودند . حاج علی مبهوتیان در سال 1306 در همدان ، زاده شد و در سنّ 15 سالگی به تهران آمد . او در آغاز ، رو به روی دبیرستان حافظ در بازار کیلویی ها ، قهوه خانه داشت ؛ سپس به سرای حاج محسن ، بالاتر از چهارسوق کوچک آمد و سرانجام پس از سال 1340 ، این قهوه خانه را خریداری کرد . در آن هنگام ، دو دهانه مغازه بوده که هم اکنون یکی از آن ها با گستره ی 2 متر مانده است .

2 )) باغ گنجینه ی نگاترستان

یکی از زیباترین مناطق طبیعی و تاریخی تهران بزرگ ، همین جاست که در نزدیکی میدان بهارستان ، پایان خیابان دانش سرا ، خیابان شریعتمداری ، واقع شده و در روزهای آدینه نیز ، باز میباشد . ساعات بازدید از این جا ، 9 تا 19 ( برای بهره گیری از کافه و باغ ) و تا 22 ( برای بهره گیری از فضای باغ ) میباشد . بلیط ورودی این باغ ، نفری 40000 ریال به همراه بازدید از گنجینه ی آن است . این باغ زیبا هم چنین دارای کافه ای برای صرف نوشیدنی میباشد .

ورود به باغ ، همراه است با دیدن یک حوض زیبای فوّاره دار ؛ سمت راست تان ، سروس بهداشتی ، نمونکی از آرامگاه حافظ و کافه ی نگارستان ، دیده میشوند . مستقیم هم میرود به دل باغ با جویی از آب در میانه ی راه تان . به سوی آرامگاه حافظ که میرویم با حوضی در برابر آن ، رو به رو میشویم که با گل های نیلوفر آبی،آراسته شده و با زیبایی به شما ، درود میفرستد . گنجینه ی باغ هم در سمت جنوبی محوّطه با این بیت زیبا ، پذیرای شماست :

آسایش دو گیتی ، تفسیر این دو حرف است / با دوستان مروّت ؛ با دشمنان مدارا

رفتن به سوی گنجینه ، همراه است با گذر از کنار دو حوض بزرگ زیبا و دلنشین با گل های نیلوفر پراکنده بر رویش . ورود به گنجینه به دلیل به تصویر کشیدن نقّاشی های زیبایی از نقّاشان ایرانی از جمله کمال الملک ، حسین علی مؤیّدپردازی ، غلام علی سیف ناصری ، رضا شهابی و جز آن ها و هم چنین تندیس های کوچک و بزرگی ساخته ی استاد جهانگیر ارجمند از جمله تندیس های استاد صبا ، احمدشاه قاجار ، آدولف هیتلر ، آغامحمّدخان قاجار ، اکبر هاشمی رفسنجانی ، امیرکبیر ، ایرج میرزا ، حافظ شیرازی ، رضا شاه ، روح الله خمینی ، حسینیّه ی جماران ، ژوزف استالین ، شاه عبّاس صفوی ، عارف قزوینی ، علی خامنه ای ، غلام حسین بنان ، فتح علی شاه قاجار ، کریم خان زند ، محمّد خاتمی ، محمّدرضا پهلوی ، محمّدعلی شاه قاجار ، مظفّرالدّین شاه قاجار ، ناپلئون بناپارت ، نادرشاه افشار ، ناصرالدّین شاه قاجار و وینستون چرچیل ، بسیار روحپرورو و دلنواز است .

ناپلئون بناپارت

محمّد خاتمی

کریم خان زند

فتح علی شاه قاجار

غلام حسین بنان

عارف قزوینی

شاه عبّاس صفوی

رضاشاه پهلوی

حافظ شیرازی

ابوالحسن صبا

علی خامنه ای ، اکبر هاشمی رفسنجانی و محمّد خاتمی

وینستون چرچیل

حتّی چراغ های روشنایی باغ نیز به شکل چراغ های دوره ی پهلوی یکم و یا قاجار است ؛ چراغ های فانوسی .

تالار دیگری در سمت جنوبی باغ ، دیده میشود به نام تالار دکتر محمود روح الامینی که دارای ایوانچه های زیبا و مقرنس های دلنشینی در سمت جنوبی خود میباشد .

در گنجینه ی کمال الملک ، فروشگاهی از دستاوردهای فرهنگی و هنری و کتاب نیز هست .

یکی از اتاق ها نیز ویژه شده است به نگاره هایی از ملک الشّعرای بهار ، مدارک هم پیوند با او ، تندیس هایی از او و مجموعه کتاب هایش .

این باغ ، بخشی از کاخ یا باغ نگارستان دوره ی فتح علی شاه قاجار است که با هدف ایجاد یک مرکز ییلاقی ـ حکومتی در بیرون از دارالخلافه ی تهران ، ساخته شد . علّت نام گذاری این مجموعه به باغ نگارستان به دلیل وجود نقّاشی ها و نگاره های گوناگون از فتح علی شاه و درباریان او در ساختمان های این جا بوده است . اگرچه امروز ، اثری از سازه های آن کاخ بر جای نمانده است ؛ امّا هنوز بدین نام ، نامور است .

محسن سیف ، دوستم

در سال 1284 کوچی ماهی با اجرای طرح گسترش شهری ناصرالدّین شاه ، باغ نگارستان ، وارد محدوده ی شهر تهران شد . در هنگامه ی پادشاهی مظفّرالدّین شاه ، نخستین آموزشگاه کشاورزی و آموزشگاه ساخته های مستظرف در این جا ، ساخته شد . به سال 1307 خورشیدی ، باغ نگارستان به عنوان جایگاه همیشگی دارالمعلّمین عالی در نظر گرفته شد و در سال 1311 خورشیدی به دانش سرای عالی ، دگرنامی داد .

حسن عنایت ، دوستم

در درازای بیش از نیم سده ، شمار بسیاری از کسان دانشی ، ادبی و هنری کشور چون ملک الشّعرای بهار ، کاظم عصّار ، علی اکبر دهخدا ، بدیع الزّمان فروزانفر ، پروین اعتصامی ، علی نقی وزیری ، جلال الدّین همایی ، سعید نفیسی ، محمود حسابی ، ابراهیم پورداوود ، غلام حسین صدّیقی ، پرویز خانلری ، محمّد معین ، محمّدابراهیم باستانی پاریزی ، علی محمّد کاردان و جز آن ها در این مجموعه ی تاریخی به تحصیل و تدریس دانش پرداخته اند . با تصویب قانون ساخت دانشگاه تهران در سال 1313 خورشیدی در مجلس شورای مردمی ، بخشی از کلاس های آموزه ی دانشگاه تهران در این جا ، برگزار شد و پس از سال 1325 ، برخی از دانشکده ها و بنیادها به جایگاه امروزی دانشگاه تهران ، منتقل شدند . از سال 1335 ، این سازه ی بزرگ به بنیاد واژه نامه ی دهخدا ، بنیاد جغرافیا ، بنیاد زبان های برونی و کلاس های همگانی دانشکده ی ادبیّات ، ویژه شد و در سال 1337 خورشیدی به کوشش دکتر غلام حسین صدّیقی به بنیاد پژوهش های دانش های اجتماعی و هم یاری ، واگذار گردید .

پس از انتقال دانشکده ی دانش های اجتماعی و هم یاری دانشگاه تهران به جایگاه امروزی خود ، این جا برای راه اندازه ی گنجینه ی تاریخ و مفاخر دانشگاه تهران در نظر گرفته شد .

در این باغ زیبا ، روش ساخت باغ های ایرانی نیز رعایت شده و از سه عنصر آب ، گیاه و کوشک در آن ، بهره برده شده است .

3 )) کاروان سرای دیر گچین

گمانه ی من مبنی بر این که این کاروان سرا جزء دیدنی های استان تهران میباشد ، نادرست از آب درآمد ؛ چرا که این مجموعه ی زیبا و بزرگ از دیدنی های استان قم هست ؛ اگرچه به دیدنش پرداختیم ولی توضیحاتش را در بخش استان قم همین سایت خواهم آورد .