واقعاً جای تأسّف است که در شهر کهن قزوین ، کم تر کسی است که نام کاروان سرای سعدالسّلطنه ی جنوبی را شنیده باشد . کاروان سرایی که در گوشه ای از چهارراه شهدا ( سپه ) خفته و امروزه ، شاهد هر چه بیش تر ویران شدن و فراموش شدن خویش است . در قزوین ، دو کاروان سرا با نام سعدالسّلطنه ، وجود دارند که یکی در خیابان امام خمینی ( ره ) ، قرار گرفته و مشهورتر است و امروزه ، توسّط شهرداری قزوین به یک مکان دیدنی و گردشگری ، تبدیل شده است . دیگری هم در چهارراه سپه ، واقع شده است و متأسّفانه ، رو به ویرانی و فراموشی است . پس از مراجعات مکرّر به صاحب و مستأجران این کاروان سرا که آن را امروزه به مرکزی جهت خرید و فروش موزاییک ، سنگ و گرانیــــت ، تبدیل کرده اند ، موفّق شدم رضایت آن ها را جهت صدور اجازه ی بازدید از این مکان تاریخی البتّه با کسب نامه از میراث فرهنگی ، جلب نمایم . مالک این کاروان سرا ، آقای مؤذّنی و مستأجران آن ، آقایان رسولی و رحیمی هستند .
در روز و ساعت مقرّر به کاروان سرا می رویم و به بازدید کاملی از تمامی سوراخ سنبه های آن می پردازیم . این کاروان سرا ، هم دوره ی کاروان سرای سعدالسّلطنه ی اصلی یا شمالی است که مدّتی در ید اختیار روس ها جهت نگه داری اسب و شتر و مدّتی نیز در دست انگلیسی ها برای انبار و ذخیره کردن موادّ غذائی و ادوات نظامی بوده است و پس از آن نیز تا به امروز به حال خود ، رها شده است . در بالای سردر اصلی آن ، کاشی کاری هایی زیبا ، دیده می شوند . درهای قدیمی چوبی با همان زیبایی خاصّ خود ، هم چنان پابرجا هستند . ستون های بسیاری ، استوار و برخی از آن ها نیز در حال ریزش می باشند . سقف های هلالی شکل کاروان سرا هم جای دیدن دارد . محوّطه ی کاروان سرا به بزرگی سعدالسّلطنه ی شمالی نیست ولی در نوع خود ، دارای وسعت زیادی است .
نمای کلّی کاروان سرا
من ، پیمان و میرحسین