گنجینه ی مردم شناسی

گنجینه ی مردم شناسی کاسپین ( 3 مرداد 1393 )

علی رضا هاشمی ، جواد دانیال زاده ، حامد میرزایی ، رضا یارمحمّدی ، ایمان کریمیان ها ، سعید بابایی ، محمّدمهدی علیجانی و محمّد کوچک تبار

گرمابه ی زیبای قجر که در خیابان عبید زاکانی ، قرار دارد ، چند سالی است به عنوان گنجینه ی مردم شناسی کاسپین ، مورد بهره برداری قرار میگیرد . پس از هم کاری سرکار خانم افشار ، راهنمای ارجمند ایرانگردی ، در روز آدینه سوم مردادماه ، سر ساعت ده بامداد در گرمابه ، حاضر میشویم . محور بازدید امروز ما ، مقوله ی مردم شناسی این گنجینه ی ارزشمند است . در آغاز در بخش سربینه ی گرمابه با تندیس ها و نمونک هایی ، رو به رو میشویم که به همّت سازمان میراث فرهنگی و شهرداری کاسپین از اقوام و برخی سنّت های این شهر به نمایش درآمده اند :

  1 )) طایفه ی تات :

  این طایفه در تاکستان و بویین زهرا ، ساکن هستند و از راه کشاورزی و باغداری به ویژه کشت انگور ، گذران زندگی میکنند . آن ها ، پس از برداشت انگور ، خوشه ها را از سقف ، آویزان میکنند و انگور را تا پایان زمستان و نوروز ، سالم و باطراوت ، نگه میدارند ؛ به این کار ، آوین بستن میگویند .

  2 )) طایفه ی ترک :

  ترک ها ، گسترده ترین قوم در نیمه ی شمالی کشور میباشند . با انتقال پایتخت از تبریز به کاسپین توسّط شاه تهماسب صفوی در میانه های سده ی دهم هجری ، طایفه های گوناگونی از این قوم به منطقه ی کاسپین ، کوچیدند و تقریباً در همه ی بخش ها به ویژه در بخش مرکزی و باختری استان کاسپین ، استقرار دارند .

  3 )) طایفه ی کُردها :

  استان های باختری ایران نیز جایگاه استقرار کُردها به شمار می آید که از دوره ی صفویّه به اجبار به مناطق گوناگون ایران کوچانده شدند ؛ از جمله در بخش های مرکزی و شمال باختری استان کاسپین ، استقرار یافته اند . موسیقی نیز جایگاه ویژه ای در میان این قوم دارد .

  4 )) طایفه ی مراغی ها :

  در 17 روستا از روستاهای منطقه ی الموت ، مراغی ها ، ساکن هستند که تفاوت بسیاری از دیدگاه نژاد و زبان با دیگر ساکنان منطقه دارند . مراغی ها در کشاورزی به ویژه کشت حبوب و هم چنین در فرآوری پوشاک و پارچه ها ، مهارت بسیاری دارند .

  در بخش میان در گرمابه با دو اثر هنری زیبا از استاد رضا محمّدی که یکی ، هم پیوند با رخدادهای روز عاشورا و دیگری در پیوند با مراسم زیبا و جالب پنجاه بدر است .

  مراسم پنجاه بدر :

  سنّت پنجاه بدر ، هر سال 19 اردیبهشت ماه در نمازگاه جنوب خاور شهر کاسپین ، برگزار میشود . در گذر این مراسم ، خانواده های کاسپینی در کنار آب انبار نمازگاه ، مستقر میشوند . نماز درخواست باران میخوانند و معمولاً دیماج ( از خوراک های سنّتی کاسپینی ) و آش رشته میخورند و میان دیگران نیز توزیع میکنند . در پایان به سوی آب انبار رفته و سنگ های کوچکی را که در دست دارند به دیوار آب انبار میفشارند و نیّت میکنند . اعتقاد دارند که اگر نیّت شان ، برآورده شود ، سنگ ریزه ها به بدنه ی آب انبار خواهد چسبید . ریشه ی این سنّت ، برگرفته از جشن آفرینش آسمان میباشد .

  در بخش درونی گرمابه نیز نمونک های زیبایی از برخی سنن کاسپینی همانند فروش میوه در گذرها ، کیسه کشی در گرمابه ها ، آهنگری در بازار کاسپین ، مراسم جالب تعزیه ، شهر فرنگ ، لباس های زنانه ، لباس های عروس ، دعانویسی و برخی ظرف های کهن کاسپینی به نمایش درآمده اند .

جواد

بچه ها و من در گرمابه ی قجر