آبشار لونک و کاروان سرای تی تی

با پیشنهاد کتایون عزیز و موافقت 12 نفر دیگر از هم سفران در بامدادان آدینه 14 تیر به سوی آبشار لونک در منطقه ی زیبای سیاهکل به راه می افتیم . صبحانه را در صبحانه سرای محمّدآقا ، عدسی صرف میکنیم و با مینی بوس و ماشین خودم ، راهی جادّه های شمال میشویم . وقتی به جادّه ی زیبای سیاهکل ـ دیلمان میرسیم ، در گوشه ای از جادّه ، توقّف کرده و به توضیحات مهشید درباره ی گیلان و سیاهکل ، گوش فرامیدهیم .

من و بچه ها در حال شنیدن توضیحات مهشید 

دیلمان شهری است در شهرستان سیاهکل استان گیلان که در شمال ایران واقع شده‌است و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۰۰-۲۵۰۰می باشد. نام دیلمان ترکیبی است از سه پاره واژه دیل و ام و ان. دیل به معنی جایی است که در آن دام نگه می‌دارند و ام پسوند نمایشگر ارتفاع و بلندی است و ان پسوند مکان. در نتیجه معنی این ترکیب جای بلند نگهدارندگاه دام است و در حقیقت دیلمان سرزمین بلندی است که در آن دامداری می‌گردد. این منطقه تا قرن پنجم هجری دیلم نامیده می‌شد و از قرن پنجم در متون نام دیلمان دیده می‌شود و اگر پیش تر از این نام استفاده شده بیانگر جمع اهل دیلم بوده‌است.
دیلمان شهری است در شهرستان سیاهکل استان گیلان که در شمال ایران واقع شده‌است و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۲۰۰-۲۵۰۰می باشد. نام دیلمان ترکیبی است از سه پاره واژه دیل و ام و ان. دیل به معنی جایی است که در آن دام نگه می‌دارند و ام پسوند نمایشگر ارتفاع و بلندی است و ان پسوند مکان. در نتیجه معنی این ترکیب جای بلند نگهدارندگاه دام است و در حقیقت دیلمان سرزمین بلندی است که در آن دامداری می‌گردد. این منطقه تا قرن پنجم هجری دیلم نامیده می‌شد و از قرن پنجم در متون نام دیلمان دیده می‌شود و اگر پیش تر از این نام استفاده شده بیانگر جمع اهل دیلم بوده‌است.

«دیل» به معنای میان و درون که همان دل باشد و «لم» به معنای بیشه و جنگل است. بنابراین کلمه دیلم به روی هم به معنی دل جنگل یا بیشه را دارد. (البته لم به معنای بوتهٔ تمشک نیز هست)

مهر استوانه‌ای یافت شده در یکی از گورستان‌های بخش دیلمان که گورهای گبرها نام دارند مربوط به بیش از ۵ هزار سال قبل می‌باشد. این مهر در موزه لنینگراد نگهداری می‌گردد. این یکی از هزاران آثار یافت شده در بخش دیلمان است که اکثر آنها از طریق باندهای قاچاق عتیقه از کشور خارج شده‌اند.

قبل و حتی مدتی پس از اسلام دیلمان از غرب گیلان تا بابل مازندران (به عنوان دروازه دیلمان)و از جنوب تا قزوین گسترش داشت. سرزمین‌های بین دو رود سپیدرود در غرب و شیرود در شرق تا قرن ششم مرزهای دو سوی سرزمین دیلم به شمار می‌رفتند. از قرن هشتم بنا بر سیاست‌های زمان پاره‌های چندگانه سرزمین دیلم هر یک نامی بر خود گرفتند و دیلمان محدود به مناطقی شد که امروزه در بخش دیلمان قرار دارند.

سرزمین دیلمان زادگاه دانشمندان اسلامی چون سلار دیلمی بوده‌است واما هرگز از طریق جنگ اعراب نتوانستند بر این سرزمین غالب شوند. این علویان بودند که هنگامی که از جور عباسیان به آن مناطق پناه آوردند اسلام در قلب دیلمیان جای گرفت و بعدها سلسله‌های زیاریان و بویهیان و کاکوان و مسافریان (کنگریان) از این سرزمین برخاستند و بویهیان (آل بویه) خلیفه عباسی را به زیر فرمان آوردند امابا اینکه قدرتمندترین سلسله ایرانی پس از اسلام بودند خلیفه راخلع نکردند و وی را نکشتند. با گریزی مجدد به دوره قبل از اسلام می‌توان دید که تمدن دیلمان یار و همرزم و پشتیبان هخامنشیان و اشکانیان بوده‌اند. شاهد مثال این ادعا دلاوری وهرز دیلمی گماشته دربار ساسانی بر دیلم و پسرش در جنگ ایران با یمن می‌باشد. قدرت پرتاب تیر و مهارت این سردار بزرگ ایران باعث کشته شدن شاه حبشی یمن از فاصله‌ای خیلی دور شد و ایران در اوایل جنگ پیروز گردید. تیر اصابت نموده به پیشانی شاه یمن به نوعی خونخواهی وهرز به خاطر کشته شدن پسرش به دست دشمن بوده‌است.

گیلانیان در دوره‌های قبل از اسلام کم و بیش آزاد و مستقل زندگی می‌کردند و با تشکیل پادشاهی‌های کوچک بر سرزمین خود فرمان می‌راندند.

بعد از ظهور اسلام و سقوط پادشاهی ساسانیان، که سراسر ایران از رود فرات تا رود جیحون و از خلیج فارس تا اراضی قفقاز به دست اعراب افتاد، گیلانیان و دیلمیان و طبریان در پناه رشته کوههای البرز به مقاومت قهرمانانه‌ای دست زدند و از ورود تازیان به سرزمنیهای خود جلوگیری کردند. قسمتهای وسیعی از کرانه‌های خزر، مخصوصا گیلان، در سایه وضع طبیعی و جغرافیایی خود و به نیروی پایداری و استقامت ودلاوری مردان سلحشور و آزاده خویش تا دو قرن و نیم بعد از حمله اعراب در برابر سیل خروشان لشکر اسلام مقاومت کردند و تن به خواری و زبونی تسلیم ندادند. رشته کوههای بلند و سخت‌گذر البرز از یک سو و آبهای متلاطم دریای خزر از سوی دیگر این خطه را به صورت دژ جنگی مستحکمی در آورده بود که ساکنان آن را در مقاومتهای دلیرانه علیه مهاجمان عرب یاری می‌کرد. با تمام توانایی و قدرتی که کشور گشایان عرب در آن زمان داشتند ساکنان کرانه‌های خزر، سر به اطاعت آنان فرود نیاورده استقلال و آزادی خود را حفظ کردند.

در «صوره الارض» به دفعات گیلان، در قرون اولیه هجری مورد تایید قرار گرفته‌است. در معرفی کوههای دیلم نیز آمده: «اما سبب این که جبال دیلم به همین نام خوانده شده‌است این است که استقلال دارد و پادشاهانی در آنجا حکومت می‌کنند.» در جای دیگر راجع به دیلیمیان چنین اظهار نظر می‌کند: ” دیلیمیان در روزگار اسلام بیشتر در کفر بودند تا زمان حسن بن زید… که به دعوت وی علوی و مسلمان شدند.

هنگامی که یزدگرد سوم آخرین شهریار ساسانی در حال فرار از چنگ سپاهیان عرب به دست آسیابانی کشته شد، در کناره‌های خزر، گیلان، طبرستان، رویان و گرگان چند خاندان از شاهزادگان محلی و بزرگان ساسانی فرمانروائی می‌کردند. بعضی از آنها مطیع یا متحد دربار ساسانی بشمار می‌رفتند و برخی نیز مستقل یا نیمه مستقل بودند. بعد از یزدگرد اغلب خاندانهای مزبور طی سالهای طولانی سپاهیانی را که خلفای بغداد برای گشودن این نواحی گسیل می‌داشتند در هم شکسته و به دشمنان آنها یعنی سادات علوی پناه می‌دادند… دیلمیان در تمام دورانی که سرزمین ایران به دست مغولها و اعراب افتاده بود. مناطق تحت سلطه دیلمیان به دور از تجاوز و به صورت مستقل اداره می‌شد. تا آن که سلطان محمد اولجایتوی مغول بر آن دست یافت و دوره نوینی از تاریخ دیلمان آغاز شد.^[۲][۳]

بسیاری از مردم دیلمان و اشکورات به علت تشابهات فرهنگی و نزدیک شدن به جاده دسترسی قزوین موافق رفت و آمد از خورگام می‌باشند. چون جاده اسپیلی به سیاهکل سخت‌گذر می‌باشد هم اکنون جاده دیلمان بره سر سنگرود در دست مطالعه می‌باشد. لازم به ذکر است این جاده اختلاف ارتفاع پیموده شده در مسیر جلگه‌ای را نیز نخواهد داشت.

ساخت کارخانه سیمان گیلان سبز در منطقه دیلمان این نیاز را دوچندان می‌کند. انتقال تجهیزات سنگین کارخانه سیمان از راه سیاهکل غیر ممکن می‌باشد. این امر می‌تواند به تشکیل یک فرمانداری به مرکزیت دیلمان، با ترکیب خورگام، دیلمان، اشکور و عمارلو شود. کارخانه‌های سیمان جز آلوده کننده‌ترین صنایع برای طبیعت می‌باشند، لذا با شروع به کار این کارخانه متاسفانه شاهد روزهای تلخی برای ییلاقات و کوهستانهای دیلمان خواهیم بود.

• بخش خورگام
• بخش عمارلو
• بخش اشکور

روستاهای معروف دیلمان عبارتند از: اروشکی، پیرکوه ، کوه پس، لور، اسیابر، گولک، میکال، اسپیلی، عین شیخ، ملومه، نوروزمحله، قشلاق روستا، کشتی گیرچاک، خرم رود، سیاه خانی، لیه، رزدرود، دیارجان، تکام، علی وا، گیسل، میان مرز، نیاول، تنگ رود، رزدره، سیاه کاربن، عاشوراباد، بندبن، پش سفلی، ایشکوبالا، باباولی، لنگل، چشناسر، تاریک دره، پش علیا، زین پشته، ایشکوپائین، طالشکوه، ازارستانک، اسطلخ کیان، اسیابرک، پله شاه، درویش خانی، سیوسرک، خاک شور، پیلبور، لوار، تلومخانی، صوفیان سر، لیسانه، سنگ بن، کلاچخانی، لیه چاک، ابی نام، لارخانی، دودران، شادملک بره، میاندشت. اما روستای اروشکی یکی از دیدنی ترین وزیباترین روستاهای دیلمان است. حدود نزدیک به دویست خانوار دراین روستا زندگی می‌کنند. شغل اصلی مردم روستا کشاورزی و دامپروی است و از این نظر سرآمد همه روستاهای بخش دیلمان می‌باشد.

  و سرانجام در ساعت 11 به آبشار لونک میرسیم . اطراف آبشار ، خیلی شلوغ است و خودروهای بسیاری ، پارک شده اند . متأسّفانه آب آبشار ، بسیار کم تر از آن چیزی است که دو سال پیش دیده بودم . بچه ها ، اندکی را در کنار آبشار میگذرانند و عکس میگیرند .

من و بچه ها در کنار آبشار

آﺑﺸﺎر و ﭘﺎرك ﺟﻨﮕﻠﯽ ﻟﻮﻧﮏ 

در ارﺗﻔﺎع 476 ﻣﺘﺮي ودر ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ 20 ﺳﯿﺎﻫﮑﻞ دﯾﻠﻤﺎن آﺑﺸﺎر و ﭘﺎرك ﺟﻨﮕﻠﯽ ﻟﻮﻧﮏ ﻗﺮار دارد. آﺑﺸﺎر ﻟﻮﻧﮏ، آﺑﺸﺎري ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ زﯾﺒﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﻬﻨﺎي دو ﻃﺮف آن ﺑﻪ 20 ﻣﺘﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ، ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻫﺎﻟﯽ در زﻣﺎﻧﯽ آب زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد دو ﻧﻬﺮ (ﮐﺎﻧﺎل)آﺑﺸﺎر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد و آﺑﺸﺎر ﺑﺰرگ و ﭘﻬﻨﺎوري را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ. در ﺑﺎﻻي آﺑﺸﺎر ﺟﻨﮕﻠﯽ زﯾﺒﺎ ﺑﺎ درﺧﺘﺎن ﻣﻤﺮز، اﻓﺮا، اﻧﺠﯿﻠﯽ ،ﻟﺮگ و … دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد داﺧﻞ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﺮدم آﻣﺎده ﺳﺎزي ﺷﺪ . اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﻨﻘﻞ ﻫﺎي ﺑﺘﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﮐﺒﺎب ، ﺳﺮوﯾﺲ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و آب ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ ﻣﻬﯿﺎء اﺳﺖ . ﻣﺴﯿﺮ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻠﻪ ﭘﻠﻪ درآﻣﺪه اﺳﺖ.آﺑﺸﺎر در ﻗﺴﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺎده واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻟﻮﻧﮏ در ارﺗﻔﺎع 484 ﻣﺘﺮي ﻗﺮار دارد. در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ رﺳﺘﻮران ، ﺳﺮوﯾﺲ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ وآﻻﭼﯿﻖ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺣﺪاث ﺷﺪه اﺳﺖ.

  من ، مامان فریده و کتایون هم برای پیداکردن یک جای مناسب جهت اتراق ، راهی بالادست آبشار میشویم . جای مناسبی را پیدا میکنیم و بچه ها را بدان جا ، رهنمون میشویم . مکان اتراق مان ، کنار رودخانه ی زیبایی در دل جنگل ، قرار گرفته است ؛ پس تنی به آب میزنیم و حسابی خودمان را با آب ، شارژ روحی و جسمی مینماییم ؛ یعنی کسی را بی نصیب از آب نمیگذاریم . مامان فریده و مامان زهرا ، مشغول تدارک وسایل ناهار و چیدن سفره هستند و ما هم مشغول آب بازی و غلت خوردن در آب . با ابتکار مامان فریده ، صاحب یک دستشویی اختصاصی گروه ایرانگشت هم میشویم .

مامان فریده و دستشویی ابداعی او

دیگه وقت ناهار رسیده است : ناهار دلچسب و خوش مزّه ای که هر انسان سیری را نیز گرسنه ی خود میکند . با ولع تمام ، ناهار را میخوریم .

سفره ی خوش رنگ و لعاب

پس از ناهار ، گروهی ، مشغول بازی پاسور و گروهی نیز مشغول اسم بازی میشوند و نیم ساعتی بعدتر ، هر دو گروه ، یکی شده و به لال بازی میپردازیم : از قسطنطنیّه گرفته تا تلألوی درخشان خورشید را به نمایش لال بازی درمیآوریم .

 ما تو را دوست داریم ایرانگشت ! 

  دوازدهم تیرماه ، سال روز تولّد یکی از بهترین دوستان من و یکی از بهترین هم سفرانم بود : پیمان سلطانی . با ابتکار خلّاقانه و هنرمندانه ی کتایون و مامان فری ، جشن تولّد باشکوهی را برای پیمان برگزار میکنیم ؛ جشنی که خود پیمان هم ، آن را انتظار نمی کشید .

پیمان جان ، تولّدت مبارک !

من و بچه ها در جشن تولّد پیمان

  دیگه وقت رفتن به کاروان سرای تی تی رسیده ؛ کاروان سرایی که اندکی پایین تر از آبشار لونک و در روستای بالارود ، واقع شده است . این کاروان سرای کوچک در کناره ی راست جادّه ی فعلی دیلمان ـ سیاهکل ، قرار گرفته است و نمای عمومی کاروان سراهای دوایوانی را دارد . ساخت این کاروان سرا به تی تی خانم عمّه ی فتح علی شاه ، منسوب است ؛ البتّه بر حسب گمانه ای دیگر ، ساخت آن به دستور شاه عبّاس صفوی بوده است . تی تی به معنای شکوفه است در لهجه ی زیبای گیلکی . تی تی ، استفاده از این کاروان سرا را وقف عموم مردم به صورت رایگان کرده بوده است .

نمایی از کاروان سرای تی تی

بچه ها در کاروان سرای تی تی

  دوستان زیر در این سفر دلچسب همراه بودند :

  1 ) کتایون حاجی میرزاخانی ( مدیر سفر )

  2 ) مهشید بهرام فرد

  3 ) رسول علیخانی

  4 ) یوسف رحیمی

  5 ) زهرا ولدی

  6 ) فریده فرّخی فرد

  7 ) بریر حرزاده

  8 ) احمد حرزاده

  9 ) افنان حرزاده

  10 ) امیرحسین قدیری

  11 ) مهروش فرّخی فرد

  12 ) سارا قلعه

  13 ) سروناز سمسارها

  14 ) جواد دانیال زاده

  15 ) محمّد حسین نژاد

  16 ) پیمان سلطانی اصل

  17 ) محمّدرضا کریمی

  18 ) مریم کریمی

  19 ) مرضیّه گروه ای

  20 ) خاطره مهرجو

  21 ) احسان حلّاجان

  در پایان از زحمات بی دریغ و متفاوت کتایون عزیز و مادر بزرگوارش ، فریده خانم ، سپاس ویژه به عمل می آورم .

کتایون و سارا