باغ عفیف آباد

باغی دیگر در شیراز زیبا هست که به گنجینه ی نظامی ، تبدیل شده است و بسیار دیدنی میباشد . بر دیوارهای این باغ ، نقش و نگارهایی از ایران باستان در اوج ظرافت و زیبایی به چشم میخورند . توپ ها و عرّاده های جنگی ، کلاهخود و زره ، شمشیر ، تفنگ ، پایه ی چوبی به سبک لویی شانزدهم ، پیانوی ساخت شرکت وینتر نیویورک ، شمعدان های سنگی و برنزی ، صندلی از چرم گاومیش به سبک لویی پانزدهم ، کاناپه ی قارچی ساخت فرانسه ، میز چوبی با رویه ی سنگ دریایی سنگواره دار و میز چوبی معرّق ساخت ایران ،  از دیدنی های این گنجینه ی ارزشمند هستند .

باغ عفیف آباد ، یکی از باغ های قدیمی شیراز میباشد که در باختر این شهر ، واقع شده است . نام کهن آن ، گلشن بوده که از دوره ی صفویّه ، تفرّجگاه خان های محلّی ، والیان و سران کشوری بوده است . یعقوب خان ذوالقدر ، حکمران پارس در زمان شاه عبّاس صفوی در بخشی از زمین های این باغ ، دژی محکم میسازد که پس از دوره ی صفویّه ، این دژ ، ویران میشود و باغ ، سال ها ، رونق و آبادانی خود را از دست میدهد . در سال 1240 کوچی خورشیدی در این باغ ، توسّط میرزاعلی محمّدخان قوام الملک شیرازی ( والی شیراز در دوره ی محمّدشاه قاجار ) ساختمانی دو طبقه با زیرسازه ی 2400 متر مربّع ساخته میشود . وی برای آبیاری درختان باغ ، کاریز لیمک را که در کاخ قمشه بوده ، خریداری میکند . وی از این ساختمان به عنوان دارالحکومه ( طبقه ی هم کف ) و خانه ی مسکونی ( طبقه ی بالا ) ، بهره میبرده است . پس از درگذشت قوام ، این ملک به بازماندگان او میرسد و پس از دست به دست شدن میان بازماندگان ، به یکی از نوادگان به نام پری چهره ( عفیفه ) میرسد .

عفیفه در سال 1340 کوچی خورشیدی ، این باغ را که ساختمان آن تا اندازه های بسیاری ، ویران شده بود به فرح ، همسر محمّدرضاشاه پهلوی ، پیشکش میکند و این باغ ، توسّط خاندان پهلوی در یک مزایده ( به سال 1341 کوچی خورشیدی ) به ارتش ، فروخته میشود . ارتش از سال 1342 تا سال 1349 کوچی خورشیدی در درازای 7 سال و زیر دید سازمان نگهداشت آثار باستانی ایران به سرپرستی مهندس ریاض کرمانی ، ساختمان ، قهوه خانه ی قجری ، گرمابه ی انباره ای ، دیوارهای اطراف باغ و محوّطه ی سبز باغ را با الگوگرفتن از کاخ ورسای فرانسه ، بازسازی و طرّاحی میکند . از سال 1350 کوچی خورشیدی از این باغ به عنوان باشگاه امرای ارتش شاهنشاهی و هم چنین جایگاه پذیرایی خاندان پهلوی ، بهره برده میشده است . پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1370 با کوشش نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی و با هم کاری سازمان عقیدتی ـ سیاسی برای بهره گیری بیش تر مردم ، این باغ به عنوان گنجینه ی نظامی شماره ی 2 جمهوری اسلامی ایران ، رسماً گشایش یافته و مورد بازدید همگان قرار گرفت .

گنبدخانه

گستره ی باغ و ویژگی های طاق های درِ ورودی و ساختمان :

گستره ی کلّی باغ ، حدود 13 هکتار بوده که درِ ورودی اصلی آن به سمت شمال میباشد . در دو سوی دالان ورودی ، اتاق هایی برای سکونت خدمه ، ساخته شده است . بر روی پیشانی هلالی سمت درونی دالان ورودی با کاشی های هفت رنگ کهن ، تصویر شاهپور شاه ساسانی در حال گرفتن حلقه ی دوستی از والرین ، نماینده ی کشور روم ، نقّاشی شده است . در پیشانی خود ساختمان ، کاشی کاری هلالی شکل دیگری هست که مراسم تاج گذاری یکی از پادشاهان ساسانی را نشان میدهد ؛ در حالی که حلقه ی دوستی را از موبد موبدان میگیرد .

طبقه ی یکم ساختمان ( گنجینه ی سلاح ) :

این طبقه ، دربردارنده ی ویترین هایی از سلاح های سرد و گرم میباشد که از دوره ی صفویّه تا پهلوی به نمایش درآمده اند و نشانگر گردش پیش رفت اسلحه نیز میباشد . سلاح های سرد ، عبارتند از شمشیر ، خنجر ، تیر و کمان ، دشنه ، قمه ، زره ، کلاه خود و سپر که وابسته به دوره ی صفویّه میباشد . سلاح های گرم نیز عبارتند از تفنگ ها و تپانچه های سرپر با سامانه ی سنگ چخماق وابسته به دوره ی افشاریّه ، زندیّه تا اوایل دوره ی قاجاریّه و تفنگ ها و تپانچه های سرپر وابسته به اوایل تا میانه های این دوره و هم چنین سلاح های خودکار و نیمه خودکار که از میانه های دوره ی قاجار تا دوره ی پهلوی ، چیده شده است . سلاح های یگانه ی پادشاهان ایران مانند شمشیر شاه عبّاس یکم صفوی ، تفنگ سرپر فتحعلی شاه قاجار ، تفنگ دولول ناصرالدّین شاه قاجار ، تفنگ های ماوزر پیشکشی کشورهای آلمان و فرانسه به مظفّرالدّین شاه قاجار ، تپانچه های وابسته به رزمندگان خیزش جنگل ( میرزاکوچک خان جنگلی ) ، مسلسل آب انباری رئیس علی دلواری و هم چنین مسلسل های استرلینگ پیشکشی انگلستان به محمّدرضاشاه پهلوی به شکوه و بزرگی گنجینه ، افزوده است .

طبقه ی دوم ساختمان ( گنجینه ی عبرت ) :

هر دو طبقه ی این کاخ در دوران پهلوی به عنوان جایگاه پذیرایی و مهمانی ، مورد بهره گیری بوده است . گنجینه ی عبرت که در طبقه ی دوم ساختمان ، واقع شده ، دربردارنده ی اتاق های چندشماری است که مبلمان ها و ابزار هم پیوند به دوره ی پهلوی در آن ها به نمایش گذاشته شده است . همه ی میزها ، مبل ها و صندلی ها ، ساخت شرکت فرانسوی جانسون میباشند که به سبک لویی 14 و 15 ، ساخته شده اند و در گونه ی خود ، باارزش و بی مانندند .

اتاق بازی شماره های 1 و 2 :

در این اتاق ها ، میزهایی با رویه ی چرمی ویژه ی بازی و صندلی هایی با کوسن های متحرّک ، گذاشته شده است . رنگ زمینه ی فرش ها ، میزها و صندلی ها ، دارای همخوانی زیباییست .

کتاب خانه :

از این راهرو به عنوان کتاب خانه ، بهره برده میشده است که طاقچه های موجود نیز به همین منظور ، تعبیه و طبقه بندی شده اند . دو شمار نردبان کتاب خانه از جنس آکاچوب و چرم برای برداشتن کتاب از طبقات نیز آن جا هست .

اتاق تعویض لباس ( رختکن ) :

دیواره ی این اتاق از چوب میباشد که با رویه ی پارچه ی ملتون فرانسوی ، پوشیده شده است . رویه ی میزی که در میانه ی اتاق ، قرار دارد از چوب بوده که به روش زیبایی همانند سنگ مرمر ، رنگ آمیزی شده است . در سمت چپ اتاق ، یک چوب لباسی برای آویزان کردن لباس ها ، طرّاحی شده است .

اتاق نشیمن :

این اتاق ، دارای 11 در میباشد که 8 در آن به درون ایوان و 3 در آن به درون ساختمان ، باز میشوند و نامدار به اتاق پنج دریست که به عنوان اتاق نشیمن ، مورد بهره برداری قرار میگرفته است . رنگ اجزای گوناگون این اتاق با یک دیگر ، همخوانی دارند . کف اتاق با یک قالی بختیاری گران بها ( با طرح سرو شیراز ) به ابعاد 4 در 7 متر ، مفروش گردیده است . هم چنین دو شمار لوستر چهارشاخه ی شمعی نامدار به کادویی به سقف این اتاق ، آویزان است که از جنس برنز و گل چینی میباشد .

سالن پذیرایی :

سالن پذیرایی با پهنای 9 متر و درازای 40 / 15 متر و بلندای کف تا سقف 70 / 5 متر ، بزرگ ترین سالن این کاخ به شمار میرود . سقف اصلی سالن ، پیش از بازسازی به گونه ی شیروانی و از جنس چوب و پلیت بوده است که از هنگام بازسازی ، سقف از پشت بام ، برداشته میشود ؛ به گونه ای که به سقف دروغین ، آسیبی نرسد و به جای چوب و پلیت ، سقف با آهن و ایرانیت ، بازسازی میشود . سقف همه ی اتاق های طبقه ی دوم با اشکال هندسی منظّم ، پوشیده شده و به یادبود 2500 سال شاهنشاهی در ایران ، 2500 تصویر غیرتکراری به سبک سیاه قلم ، توسّط نقّاشان ایرانی ، روی آن ، کشیده شده که بیش از 1300 تصویر آن در سقف سالن پذیرایی میباشد . درهای دو سوی سالن که به ارسی ، نامدارند به گونه ی بالارونده بوده و بخش بالایی آن ها به گونه ی دودیواره ، طرّاحی شده است . گچ بری های دور تا دور سالن به گچ بری های پرده ای یا منگوله ای ، نامدار هستند .

اتاق خوانش :

این اتاق که آخرین اتاق ساختمان میباشد با رنگ آبی ملایم ، رنگ آمیزی شده تا به خوانشگر ، تمرکز و آرامش لازم را بدهد . میزهای ویژه ی خوانش که دارای برگه بوده و با گوشه ی چشم ، شایان تنظیم میباشند از جمله ابزار اتاق به شمار میروند . شمعدان هایی به شکل گلدان با برگ های برنزی و گلدان سنگی قهوه ای در اتاق هستند که سنگینی هر کدام به 20 کیلوگرم میرسد .

ایوان ساختمان :

دور تا دور طبقه ی دوم ساختمان ، ایوانی با پهنای 50 / 2 متر با ستون های چندشمار ، ایجاد شده است . سقف این ایوان هم مانند سقف سائر اتاق های بالا با بریده های چوبی چهارگوش و شش گوش ، پوشیده شده و بر روی آن ها ، نقّاشی های رنگ و روغن گل و بوته ، مناظر ساختمان ها ، رودخانه ، شکارگاه ها و رزمگاه ، آراسته گردیده است . سرستون ها ، دارای گچبری های زیبایی میباشند . هم چنین دیوارهای ایوان ، آراسته به گچبری هایی است که برگرفته از نقوش تخت جمشید و نماد ایران باستان ( فروهر ) است . ستون های سنگی یک پارچه که بر روی هر کدام ، پیکره ی سربازان ادوار گوناگون پادشاهی که بر این مرز و بوم ، حکومت مینموده اند و گل های نیلوفری به روش زیبایی ، سنگ تراشی شده و در طبقه ی یکم ساختمان به کار رفته اند .

دریچه ی مراقبت کاخ :

این دریچه ، یک اثر هنری و معماری از دوره ی قاجار به شمار میآید . ساختار آن به گونه ای ، طرّاحی شده که درست در میانه ی ساختمان و رو به روی در باغ میباشد . بهره گیری از چهار شیشه ی معمولی که در فاصله های معیّن ، کار گذاشته شده ، درِ ورودی را نزدیک تر ، نشان میدهد . کاربرد دیگر این بخش ، روشن کردن سالن و راهروها به وسیله ی چراغ های نفت سوز و پیه سوز که میان شیشه ها گذاشته شده ، بوده است . هم چنین برای بیرون رفتن دود از مجموعه ، دودکشی در بالای دریچه ، تعبیه گردیده است .

قهوه خانه :

ساختمان قهوه خانه ی سنّتی و گرمابه ی انباره ای در برِ شمال باختری باغ ، قرار دارد . بخش قهوه خانه ، دارای حیاط با حوض آبی کوچک در میانه و چهار درخت نارنج که یادآور حیاط های کهن است ، جلوه ای زیبا در این بخش ، پدید آورده است . پس از گذشتن از این حیاط ، وارد قهوه خانه ای میشویم که برای ساختن آن از سه سبک معماری دوره ی هخامنشیان ، ساسانی و اسلامی ، بهره گرفته شده است . محوّطه ی قهوه خانه ، دارای اتاق های چندی است که مهمانان مینشستند و یک نقّال ، داستان های شاه نامه ی فردوسی را برای آنان ، نقل مینموده است . تصاویری از شاه نامه ی فردوسی بر روی کاشی های کهن ، نقّاشی شده که درون اتاق ها به گونه ی تابلوهای بزرگی به کار رفته است . این تصاویر به ترتیب از سمت راست ، عبارتند از : نبرد رستم و اسفندیار ، نبرد رستم و اشکبوس ، نبرد تهمتن با دیو سپید برای آزادی کیکاووس پادشاه ایران زمین ( خان هفتم ) ، نبرد رستم و سهراب ، کوه قاف آشیانه ی سیمرغ و سام که آمده فرزندش زال را از سیمرغ پس بگیرد . نبرد فریدون با آژی دهاک مار به دوش که کاوه ی آهنگر با درفشش بر ستونی ایستاده است و هم چنین تصاویر دیگری از شاه نامه به گونه ی تابلوهای کوچک در اطراف و سقف این سازه بر روی کاشی هایی که میان آجرنماها به کار برده اند ، نقّاشی شده است . در میانه ، یک آب نمای چهارگوش هست که ستون اصلی این ساختمان ، درست در میانه ی آن ، قرار گرفته و آب نما را به چهار بخش کرده است . هم چنین آب به گونه ی همیشگی در این آب نما ، روان است .

گرمابه ی انباره ای :

گرمابه ی انباره ای در کنار قهوه خانه ، ساخته شده است . در زمان های کهن که هنوز لوله کشی آب نبود ، گرمابه ها ، انباره ای بوده و انباره ها به وسیله ی جوی آب ، پر میشده است . این گرمابه ، دربردارنده ی سه بخش است : بخش یکم ، سردینه ( سربینه ) میباشد که دارای یک هیمه سوز هیزمی و سکّویی برای گذاشتن بقچه ی لباس است . بخش دوم ، فاصله ی میان دو در که راهروی باریکی به درازای یک متر بوده و دارای یک حوضچه ی ویژه ی پاشویی است تا پیش از ورود به سربینه ، پاها در آن ، پاک شوند . بخش سوم ، گرمابه میباشد که دارای دو انباره ی بزرگ و کوچک است . کف انباره ی بزرگ تر ، یک دیگ مسی کار گذاشته اند که به وسیله ی آتش هیزم ، آب درون آن و آتش هیزم ، گرم میشده است . انباره ی کوچک تر هم برای آب سرد بوده . گچبری هایی در این گرمابه به چشم میخورد که از جنس ساروج است و به آن ، آهکبری نیز میگویند . داستان حضرت سلیمان و بلقیس ، ملکه ی سبا ، داستان یوسف و زلیخا ، نشست زنان مصر و ورود یوسف ، فرهاد در حال تراشیدن کوه بیستون ، نشست بزم یکی از خان های شیراز و هم چنین خسرو و شیرین که سوار بر اسب میباشند از جمله نقوش دیوارهای این گرمابه است . طاقچه های کوچک طرّاحی شده در اطراف دیوار ، محلّ گذاشتن چراغ های پی سوز بوده است .

بلیط ورودی باغ ، 30 هزار ریال است .